Białogóra w przeszłości znana była między innymi jako: Weissenberg, Wittenberg oraz Biała Góra. Obecna nazwa została jej nadana po II Wojnie Światowej. Białogóra historię ma jednak znacznie dłuższą.
Białogóra – historia nazwy miejscowości
Białogóra po raz pierwszy pojawia się w źródłach historycznych w roku 1414, w krzyżackim dokumencie. Jej nazwę – Weissenberg – można przetłumaczyć na język polski jako „Biała Góra” lub „Białogóra”.
Aby jednak nie było za łatwo, nazwa w naszym języku, która pojawiła się w roku 1516 (w inwentarzu dochodów i dóbr biskupa włocławskiego) brzmi … Białagura. Zasady ortografii również potrafią się zmieniać wraz z upływem czasu. W roku 1772 nazwa zmienia się na bliższą nam formę Białogóra.
Po rozbiorach, gdy Białogóra trafia w ręce pruskie, nazywana jest Wittenberg.
Obecna forma została ustanowiona w roku 1947 lub 1951 (nawet w najnowszych źródłach występują spore różnice). Nazwa ta może pochodzić od pobliskiej zalesionej wydmy Białogóra (wcześniej Wießer-Berg).
Historia Białogóry
Białogóra pierwotnie funkcjonowała przypuszczalnie jako wieś rycerska na prawie polskim i miała nieregularną, wielodrożnicową zabudowę, dostosowaną do lokalnej topografii. Około roku 1400 stała się ona własnością Zakonu Krzyżackiego.
Wieś przez długi czas znajdowała się poza głównym nurtem historii, a jedyne zmiany dotyczyły jej właścicieli.
Do roku 1621 byli nimi książęta pomorscy, później otrzymał ją – jako rodzaj nagrody za służbę – Matzko Borke. Od roku 1638 właścicielami są kolejno: Joachim Ernst von Krockow i rodzina Krokow. Od roku 1804 przechodzi w ręce rodziny von Jasmund. I to jeszcze nie był koniec (szczegółowy spis właścicieli i dat nabycia oraz zbycia Białogóry znajdzie czytelnik w kalendarium poniżej).
W międzyczasie w wiosce powstał folwark (wykształcił się z gospodarstwa sołeckiego, do którego dołączono kilka – opustoszałych zapewne – gospodarstw chłopskich). Aż do czasów niemal współczesnych Białogóra była stosunkowo niewielka – przed II Wojną Światową zamieszkiwało w niej ok. 60 rodzin.
W 1945 wieś zostaje przekazana Polsce. Już w 1946 powstaje tu ośrodek CARITAS, opiekujący się sierotami wojennymi, który funkcjonuje do 1960 – w tym roku placówka zostaje przejęta przez państwo i przekształcona w ośrodek kolonijny.
W latach pięćdziesiątych miejsce ma budowa umocnień. Nigdy nie zostały one ukończone, jednak prace przy nich przyczyniły się do zaniku lokalnego rybołówstwa morskiego w tym okresie. Relikty fortyfikacji można podziwiać do dzisiaj na terenie Rezerwatu Przyrody Białogóra.
Kolejna dekada to dynamiczny rozwój turystyki w Białogórze: buduje się tu ośrodki wypoczynkowe dużych zakładów pracy, rozbudowuje się infrastruktura. W latach następnych powstają liczne kwatery i pensjonaty.
Białogóra – historia: kalendarium
przed 1400 – Białogóra jest wsią rycerską na prawie polskim;
ok. 1400 – wieś przechodzi na własność Zakonu NMP Domu Niemieckiego (Krzyżaków);
1414 – pierwsza wzmianka w dokumencie krzyżackim o miejscowości Weissenberg;
1516 – nazwa Białagura pojawia się w spisie inwentarza biskupów włocławskich;
1621 – książę pomorski przekazuje Białogórę (lub Białagurę) Matzko Borke;
1772 – wzmianka o miejscowości Biała Góra;
1912 – miejscowość nazywa się Wittenberg;
1945 – miejscowość staje się częścią Polski;
1946 – powstaje ośrodek Caritas;
Lata pięćdziesiąte XX wieku – budowa fortyfikacji w okolicach Białogóry;
1960 – państwo polskie przejmuje ośrodek Caritas i zmienia go w ośrodek kolonijny;
Lata sześćdziesiąte – powstają pierwsze domy wczasowe i infrastruktura turystyczna.
Źródła:
- strona Siedliska Białogóra;
- Prace Geograficzne nr 5 (1956 r.).